2024/10/22 - 2024/12/01

Euskadin Gerra Zibilaren ondorioz, adin eta egoera guztietako milaka gizon-emakumek benetako odisea izan zuten, eta horrek ustekabeko lekuetara eraman zituen.

Horietako bat, Federico González Santiago euskal borrokalaria, bizipen kaltegarri horietako baten protagonista izan zen, eta dokumentu eta argazki bilduma oso bat gorde zuen betiko, orain lehen aldiz argitara ateratzen direnak, herritarrek ezagutzeko eta Memoria Demokratikoa gauzatzeko.

1937ko ekainaren 15ean Bilboren defentsan zaurituta, Federico Santanderrera eraman zuten lehenik, eta Asturiasera gero. Handik, Frantziako kostaldera iristea lortu zuen modu prekarioan, armada frankistaren aurrerapenetik ihesi.

Han, ehunka gudari eta euskal miliziano artatu zituzten Eusko Jaurlaritzako osasun-zerbitzuek; lehenik, Bordelen, Habana baporean, itsasontzi-ospitale gisa gaituta, eta, ondoren, Bidarten (Lapurdi), La Roseraie egoitzan, gerrako zauritu eta mutilatuentzako ospitale bihurtuta.

La Roseraietik 1.600 gudari eta zibil baino gehiago igaro ziren. Lehenengoek ere lanbide bat ikasteko aukera izan zuten. Bigarren Mundu Gerra hasi zenean, 1939ko irailaren 1ean, gizon horiek Frantziako gerra-ahaleginarekin lagundu zuten lantegietan eta armategietan, porrota eta lurraldearen alemaniar okupazioa gertatu zen arte.

Haietako askok etorkizun iluna zuten zain, Espainiako edo Frantziako kartzeletan edo Amerikako erbestean. Francisco Franco diktadorea hil eta urte batzuetara arte, mutilatu horiei ez zitzaien aitortuko eta konpentsatuko. Hau istorio horietako bat da.

 FONDO FEDERICO GONZÁLEZ FUNTSA

KOMISARIOAK:

Aitor Miñambres Amezaga (Bilbo, 1969) Ontzigintza Makinetan lizentziaduna eta Berangoko Burdin Hesiaren Oroimenezko Museoko zuzendaria da. Hainbat lan ikertu eta argitaratu ditu, esaterako: 1936-1937ko Polizia Motorizatua (Ertzain Igiletua), Euzkadiko Armada, Bilboko Defentsa Hesia, Legutioko bonbardaketa, Gernika Batailoia eta 1937ko Enkarterriko gerra-frontea. Era berean, Gerra Zibilari buruzko hitzaldi ugari eman ditu Euskadin, zenbait herri eta jardunalditan.

Mauro Saravia  (Viña del Mar, 1982) kazetaria, argazkilaria eta Bilboko Argazkilaritza Garaikidearen Zentroko irakaslea da. Memoria historikoan eta giza eskubideetan aditua da. Hainbat erakusketa egin ditu, bai nazio mailan, bai nazioartean, eta bere lana askotan goraipatu dute. Duela gutxi, Fotopress saria jaso du, Txileko 44. Salón de Fotoperiodismo delakoan, besteak beste.

ANTOLATZAILEA: 

Gipuzkoako Foru Aldundiko Giza Eskubideen Zuzendaritza.